U zult begrijpen dat…

De keuzes van Arti et Amicitiae in en na WO2

3 sep 2022
t/m
2 okt 2022

zalen

Opening:
vrijdag 2 september 2022 20:00u
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 12:00 - 18:00u

U zult begrijpen dat… De keuzes van Arti et Amicitiae in en na WO2
3 september t/m 2 oktober 2022, Arti et Amicitiae, Amsterdam

Opening: vrijdag 2 september van 20:00-22:00 uur, met toespraken van cultuurhistoricus Claartje Wesselink, voorzitter Jeroen Werner. Historici Lucie van Hulst en Eliza van Walraven vertellen over het proces en het onderzoek voorafgaand aan de tentoonstelling.

In september 2022 presenteert de Amsterdamse kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae een tentoonstelling en publieksprogramma over haar oorlogsverleden onder de titel U zult begrijpen dat … De keuzes van Arti et Amicitiae in en na WO2.

Op 22 september 1941 schreef de secretaris van Arti et Amicitiae een brief aan een van de Joodse leden. Met de woorden ‘U zult begrijpen dat’ werd de mededeling ingeleid dat hij niet meer welkom was op de ledenvergaderingen en ook niet meer mocht meedoen aan de tentoonstellingen. Dit kille beroep op het begrip van een Joods lid is kenmerkend voor de wijze waarop Arti et Amicitiae zich afkeerde van haar bedreigde leden. Een paar maanden later vroeg Arti et Amicitiae al haar leden een ariërverklaring te tekenen. De vereniging had zich vroegtijdig, met toestemming van de stemhebbende leden, ingeschreven bij de Kultuurkamer, want “niet toetreden zou noodlottig zijn.” Dat dit besluit noodlottige consequenties had voor een deel van de Artileden leek van ondergeschikt belang. Wie geen ariërverklaring kon of wilde ondertekenen, mocht geen lid meer zijn van de vereniging en ook niet meer vrij werkzaam zijn als kunstenaar. Vijftien Joodse kunstenaars werden uit de vereniging gezet of zegden hun lidmaatschap op. De meeste van hen werden, in de daarop volgende jaren, naar kampen gedeporteerd en vermoord.

In 1947 organiseerde Arti et Amicitiae de tentoonstelling In Memoriam. Deze tentoonstelling toonde het werk van Maria Boas-Zélander, Max van Dam, Marianne Franken, Johan Gabriëlse, Salomon Garf, Hendrika van Gelder, Felix Hess, Baruch Lopes de Leão Laguna, Louis van der Noordaa, Marinus van Raalte en Mommie Schwarz. In de catalogus lezen we dat het een eerbetoon betrof “aan die leden onzer Maatschappij, die gedurende den j.l. wereldoorlog in Duitsche of Japansche handen op zoo jammerlijke wijze het leven lieten.” Geen woord over de eigen rol van Arti tijdens de oorlogsjaren.

Nu, ruim tachtig jaar na het uitsluiten van de Joodse kunstenaars, organiseert Arti opnieuw een tentoonstelling over haar oorlogsverleden. Dit keer wordt gereflecteerd op de keuzes die gemaakt zijn tijdens en vlak na de oorlogsjaren. In dezelfde zalen als toen is de tentoonstelling In Memoriam vertaald naar het heden. Het is een eerste stap voor Arti et Amicitiae in een langer traject van kritisch op zichzelf reflecteren.

Tentoonstellingsduur
Zaterdag 3 september t/m zondag 2 oktober
Dinsdag t/m zondag van 12:00 – 18:00 uur geopend
Toegang gratis

Publieksprogramma
Donderdag 15, 22 en 29 september van 20:00-22:00 uur

Donderdag 15 september 20:30 uur- 22:00 uur

Arnon Grunberg interviewt Bart van der Boom over diens boek De politiek van het kleinste kwaad. 

Arti et Amicitiae
Rokin 112, Amsterdam
Tel: 020-6245134

U zult begrijpen dat …
Concept en design: Marieke van Diemen
Concept en onderzoek: Marjoca de Greef
Historisch onderzoek: Niki de Horde, Lucie van Hulst, Jante van der Naaten en Eliza van Walraven.

U zult begrijpen dat … De keuzes van Arti et Amicitiae in en na WO2 is tot stand gekomen in samenwerking met Amsterdam School for Heritage, Memory and Material Culture, Universiteit van Amsterdam en de bruikleengevers: Allard Pierson Museum, M.A. Biederman, Centraal Museum, Drents Museum, E.R. Groenteman-Biederman, Erven David Schulman, Erven Marianne Franken, Familie de Jong, Joods Museum, Joods Virtueel Museum, Dhr. L.C.F.A.J.S. de Leur, Museum Beelden aan Zee, Museum Het Oude Raadhuis, Dhr. J.L.M. van Neerven, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, Uri Premselaar Kunstzaak, Singer Laren, Stichting Vrienden van de Schilder Martin Monnickendam, Vereniging Het Museum Winterswijk. Het project is mede mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van VFonds, Amsterdam Fonds voor de Kunst, Provincie Noord-Holland, Prins Bernhard Cultuurfonds en heel veel Artileden.

————————–

Afbeelding banner: Detail van de handgeschreven brief van de secretaris van Arti et Amicitiae aan Martin Monnickendam, waarin wordt medegedeeld dat hij niet meer welkom is.
Archief Stichting Vrienden van de Schilder Martin Monnickendam.