Over U zult begrijpen dat…
Op 22 september 1941 schreef de secretaris van Arti et Amicitiae een brief. Met de woorden ‘U zult begrijpen dat’ werd de mededeling ingeleid dat Joodse leden niet meer welkom waren op de algemene ledenvergadering en ook niet meer mochten meedoen aan de tentoonstellingen. Dit ongepaste beroep op het begrip van een Joods kunstenaarslid is kenmerkend voor de wijze waarop Arti et Amicitiae zich afkeerde van haar bedreigde leden. In hetzelfde jaar vroeg Arti et Amicitiae al haar leden een ariërverklaring te tekenen om zich te kunnen inschrijven bij de Kultuurkamer. Wie geen ariërverklaring kon of wilde ondertekenen, mocht geen lid meer zijn van de vereniging en ook niet meer werkzaam zijn als kunstenaar, waardoor zij geen bron van inkomsten meer hadden. Vijftien Joodse kunstenaars werden uit de vereniging gezet of zegden hun lidmaatschap op. De meeste van hen werden naar kampen gedeporteerd en vermoord. Ook na de oorlog lijkt er geen ruimte voor schuldbesef of kritische zelfreflectie. Tijdens de Algemeene Ledenvergadering van 30 april 1946 werd een motie aangenomen waarin de leden bekend maakten “dat zij volkomen accoord gaan met de houding door het oude bestuur aangenomen gedurende de Bezetting”. In 1947 organiseerde Arti et Amicitiae een in memoriam tentoonstelling. In de catalogus lezen we dat het een eerbetoon betrof “aan die leden onzer Maatschappij, die gedurende den j.l. wereldoorlog in Duitsche of Japansche handen op zoo jammerlijke wijze het leven lieten”. Geen woord over de eigen rol van Arti tijdens de oorlogsjaren.
U kunt hier meer lezen over de keuzes die tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog door het bestuur en de leden gemaakt zijn. Over de In Memoriam tentoonstelling georganiseerd door Arti in 1947, en de deelnemende en niet-deelnemende kunstenaars aan deze tentoonstelling. Ook vindt u hier vanaf augustus 2022 informatie over de tentoonstelling U zult begrijpen dat, … De keuzes van Arti et Amicitiae in en na WO2, die op 2 september 2022 zal openen in de zalen van Arti et Amicitiae.
Tachtig jaar na de uitschrijving van de Joodse kunstenaarsleden, organiseert Arti et Amicitiae een tentoonstelling waarin wordt gereflecteerd op dit verleden. De In Memoriam tentoonstelling uit 1947 is het uitgangspunt en zal worden gereconstrueerd. Deze tentoonstelling biedt mogelijkheden om te onderzoeken hoe de vereniging omging met in- en uitsluiting; hoe zij omging met haar bedreigde leden en de nagedachtenis aan deze leden; hoe de vereniging zichzelf zag en profileerde; en hoe daar door anderen over werd gedacht. Het bestuur ziet de tentoonstelling ‘U zult begrijpen dat’ als een begin. Het onderzoek, het symposium en de tentoonstelling zullen veel losmaken en kunnen fungeren als startmotor voor een langer traject, waarbij er ruimte is voor iedereen die zich betrokken voelt. Arti zal de komende tijd in alle openheid en openbaarheid onderzoek doen naar en reflecteren op de beslissingen die zijn genomen tijdens en na de oorlogsjaren. Arti wil de verantwoordelijkheid nemen voor (de consequenties van) deze beslissingen en relaties leggen met onze houding vandaag de dag.
Samen met kunstenaar Marieke van Diemen wordt er gewerkt aan een reconstructie als kunstwerk, waar ruimte is voor de schilderijen en tekeningen die in 1947 tentoongesteld werden, maar ook voor de ‘lege plekken’ die de verdwenen of onvindbare werken achter hebben gelaten. Daarnaast is het gehele oorlogsarchief van Arti aanwezig in de tentoonstelling en is er veel aandacht voor de kunstenaars, hun leven en werk. Ook de krantenartikelen uit 1947 spelen een hoofdrol in de tentoonstelling. Tijdens de tentoonstelling is er een meerdaags symposium, waarin opnieuw ruimte is voor kritische reflectie. De tentoonstelling zal plaatsvinden van 2 september 2022 tot 2 oktober 2022.