Louis van der Noordaa

Den Haag, 14 februari 1894 – Batavia, 19 november 1945

Door Jante van der Naaten, 8 juli 2022

Louis van der Noordaa was een beeldhouwer en illustrator. In zijn tijd was hij een vooraanstaand kunstenaar, die zich in dezelfde kringen bevond als zijn collega-beeldhouwers en Arti-leden Gerrit van der Veen en Jaap Kaas. Behalve de (bouw)beeldhouwwerken die Van der Noordaa heeft nagelaten in verschillende Nederlandse steden en in enkele (privé)collecties, is er zeer weinig over hem te vinden. Na zijn vroegtijdige dood in Indonesië is Van der Noordaa in de vergetelheid geraakt. Wij hebben deze blogpost gebaseerd op de geringe informatie en het deel van zijn oeuvre dat wij terug hebben kunnen vinden. Voor de reconstructie van de In Memoriam tentoonstelling hebben wij twee beeldhouwwerken in hout teruggevonden, die Urkers verbeelden en zich nu in Museum Het Oude Raadhuis te Urk bevinden. In de catalogus van die tentoonstelling uit 1947 lezen we dat er van Van der Noordaa ook aquarellen en tekeningen zijn getoond. Wij zijn ons ervan bewust dat deze blogpost gebrekkig is, en stellen aanvullingen dan ook zeer op prijs.

Jeugd en opleiding

Louis Simon Willem van der Noordaa werd op 14 februari 1894 geboren in Den Haag als eerste zoon van Simon Willem van der Noordaa en Maria Elisabeth Terwogt. Hij had twee broers, Wilhelmus Albertus (1896) en Johan Taco (1899). Van der Noordaa’s vader was rijksbetaalmeester (Nederlandse rijksambtenaar, belast met het doen van betalingen ten laste van het Rijk) en werd gestationeerd op verschillende plaatsen, waardoor het gezin veel verhuisde. Van der Noordaa bracht zijn jeugd door in Den Haag, Valkenburg, Amsterdam en Kopenhagen.1 Hij volgde zijn opleiding aan de Academie Minerva in Groningen, als leerling van de beeldhouwer Johan Peddemors. Aan de Industrieschool voor de Werkende Stand in Amsterdam kreeg hij les van de uitzonderlijk strenge maar voortreffelijke tekenleraar Klaas van Leeuwen.2 De Industrieschool was onderdeel van de Maatschappij voor den werkenden stand, opgericht in 1854 om de belangen van de werkende stand te bevorderen, en kan worden beschouwd als de voorloper van de Middelbare Technische School (MTS). Diverse later vooraanstaande architecten en beeldhouwers hebben er ’s avonds tekenonderwijs gevolgd, terwijl ze overdag in de praktijk werkten.3 Van der Noordaa ging ook naar de Rijksakademie van beeldende kunsten als leerling van Carel Dake en Nicolaas van der Waay. Daarnaast kreeg hij privélessen van Abraham Hesselink.4

(Bouw)beeldhouwwerk

Louis van der Noordaa, De Nieuwe Wereld, 1928, bouwbeeldhouwwerk in muschelkalksteen, Amsterdamsche Maatschappij voor Jonge Mannen (AMVJ), Stadhouderskade 7/Vondelstraat, Amsterdam.

Bij de Amsterdamse School denken velen aan de grote namen als Michel de Klerk, Piet Kramer en Hendrik Wijdeveld, die de iconische gebouwen behorende tot deze bouwstijl hebben vormgegeven. Maar de Amsterdamse School omvatte een uiteenlopende groep jonge architecten en beeldhouwers die vanaf 1910 het gezicht van de Amsterdamse nieuwbouw begon te bepalen. Velen van hen zijn inmiddels vrijwel vergeten, terwijl ook architecten uit deze groep een aantal beroemde (en minder bekende) gebouwen in Amsterdam hebben ontworpen.5
Louis van der Noordaa was een van deze minder bekende beeldhouwers van de Amsterdamse School. Zijn werk is nog steeds te vinden aan gevels in de openbare ruimte. Hij heeft veel bouwbeeldhouwwerk ontworpen voor gebouwen in Amsterdam, bijvoorbeeld voor het Gebouw Atlanta aan de Stadhouderskade 5 te Amsterdam en de toenmalige Amsterdamsche Maatschappij voor Jonge Mannen aan de Stadhouderskade 7. Ook ontwierp hij bouwbeeldhouwwerk voor gebouwen in Rotterdam, Boskoop en toenmalig Batavia (nu Jakarta).

Van der Noordaa maakte ook vrijstaande beeldhouwwerken in verschillende materialen, zoals steen, hout, cement en keramiek. Hij maakte studiereizen naar Frankrijk en Italië (1919-1920). Hij bezocht waarschijnlijk ook veel verschillende plaatsen in Nederland, aangezien hij vaak mensen in traditionele klederdracht uit verschillende gemeenschappen in Nederland heeft verbeeld. Hij heeft bustes gemaakt van vrouwen in traditionele kledij van de Veluwe, Scheveningen en Katwijk. Ook zijn er enkele bustes van hem overgeleverd van een zwarte man, over wie wij verder geen informatie hebben kunnen vinden. In 1921 won Van der Noordaa de zilveren medaille van de prestigieuze aanmoedigingsprijs voor jonge kunstenaars en architecten, de Prix de Rome. Het jaar daarop trouwde hij met de Zweedse Gerda Johanne Cathrine Wedel Madsen (1890-1964). Op 29 juli 1924 werd hij lid van Arti et Amicitiae, voorgesteld door zijn leermeesters Abraham Hesselink en Klaas van Leeuwen. Van der Noordaa was ook lid van Pulchri Studio in Den Haag. In 1930 ontwierp Van der Noordaa in samenwerking met architect Herman van der Kloot Meijburg een oorlogsmonument in Katwijk aan Zee dat herinnert aan de vissers die tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn omgekomen. Het beeld werd aan de stad aangeboden door Prinses Juliana en ook door haar onthuld tijdens de plechtigheid. Van der Noordaa was ook een verdienstelijk illustrator. Hij heeft bijvoorbeeld twee boeken van de Nederlandse diplomaat, taalkundige en bestuursambtenaar L.C. Westenenk geïllustreerd; Waar mensch en tijger buren zijn (1927) en Het rijk van Bittertong (1932).

Indonesië

In 1938 verhuisde Van der Noordaa naar toenmalig Nederlands-Indië (nu Indonesië). Hij woonde op Bali en werkte nog steeds als kunstenaar. In 1938 heeft hij een fries voor het gebouw van de Bataafse Petroleum Maatschappij in Batavia ontworpen. Uit de In Memoriam catalogus weten we dat hij tijdens zijn verblijf in Indonesië ook aquarellen en tekeningen maakte, zoals Het huis van den kunstenaar op Bali.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Van der Noordaa geïnterneerd in een Japans interneringskamp. In de In Memoriam tentoonstellingscatalogus staan drie tekeningen genaamd Uit het interneeringskamp op Java. Net zoals Johan Gabriëlse maakte Van der Noordaa tijdens zijn gevangenschap kamptekeningen. Veel Nederlandse en geallieerde krijgsgevangenen moesten onder dwang werken, onder meer aan de Birma-spoorweg. De omstandigheden in de kampen waren. erbarmelijk. In augustus 1945 capituleerde Japan en stopte de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Louis van der Noordaa overleed twee maanden na de bevrijding, op 19 november 1945, in het Sint-Carolusziekenhuis in Batavia. Het is niet duidelijk waaraan hij is overleden. Hij is als oorlogsslachtoffer opgenomen in de database van de Oorlogsgravenstichting.6 Van der Noordaa werd 51 jaar oud. Zijn vrouw, Gerda van der Noordaa-Wedel Madsen, heeft de oorlog overleefd. De meeste werken die zijn opgenomen in de In Memoriam tentoonstelling waren destijds in haar bezit.

Noten
1. Pieter A. Scheen, Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars, 1750-1950 (‘s-Gravenhage: Scheen, 1969).
2. Leo P. J. Braat, Uit de werkplaatsen der beeldhouwers (Amsterdam: N.V. Uitgeversbedrijf De Spieghel, 1942), 46.
3. Amsterdam op de kaart, “Maatschappij voor den Werkenden Stand,” laatst gewijzigd augustus 2018, https://amsterdamopdekaart.nl/p/176/Maatschappij_voor_den_Werkenden_Stand.
4. Scheen, Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars.
5. Dorothee Oorthuys, Het Nieuwe Huis: Architect Barend van den Nieuwen Amstel (Amsterdam: Stokerkade cultuurhistorische uitgeverij, 2014), 5.
6. Oorlogsgravenstichting, “Louis Simon Willem van der Noordaa,” geraadpleegd 16 juni 2022, https://web.archive.org/web/20190201013617/https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/110513/louis-simon-willem-van-der-noordaa.

 

Geraadpleegde bronnen